หรือ ?
ส. ถูกแล้ว.
ป. บุคคลผู้มีปกติเพ่งวิโมกข์ 8 คือสมาบัติ 8 ผู้ได้ตาม
ปรารถนาซึ่งฌาน 4 ผู้มีปกติได้อนุปุพพวิหารสมาบัติ 9 มีอยู่ มิใช่หรือ ?
ส. ถูกแล้ว.
ป. หากว่า บุคคลผู้มีปกติเพ่งวิโมกข์ 8 ผู้ได้ตามปรารถนา
ซึ่งฌาน 4 ผู้มีปกติได้อนุปุพพวิหารสมาบัติ 9 มีอยู่ ด้วยเหตุนั้นนะ จึง
ต้องกล่าวว่า บุคคลผู้ประกอบด้วยอดีตและอนาคต.
อตีตานาคตปัจจุปปันนกถา จบ

อรรถกถาอตตีตานาคเตหิ สมันนาคตกถา

ว่าด้วย บุคคลผู้ประกอบด้วยอดีตและอนาคต

บัดนี้ ชื่อว่าเรื่องบุคคลผู้ประกอบด้วยอดีตและอนาคต. ในเรื่องนั้น
บัณฑิตพึงทราบบัญญัติ 2 อย่าง คือ สมันนาคตบัญญัติ ได้แก่ บัญญัติคำว่า
ประกอบ และปฏิลาภบัญญัติ ได้แก่ บัญญัติคำว่า การได้เฉพาะ ในบัญญัติ
2 อย่างนั้น ผู้ถึงพร้อมด้วยปัจจุบันธรรม ท่านเรียกว่า สมันนาคตะ ส่วน
สมาบัติทั้งหลายของผู้ได้ฌาน 8 ไม่เป็นไปในขณะเดียวกัน คือส่วนหนึ่ง
เป็นอดีต ส่วนหนึ่งเป็นอนาคต ส่วนหนึ่งเป็นปัจจุบัน แม้ก็จริง ถึงอย่างนั้น
ท่านก็เรียก ปฏิลาภะ ผู้มีปกติได้ เพราะความเป็นผู้แทงตลอดแล้ว เป็น
สภาพไม่เสื่อมไป.

1. ในอภิธรรมใช้อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนกถา.